In dit magazine
Samen beslissen is de essentie van een goede behandeling
Stel je voor: je bent op zekere leeftijd, het lopen en bewegen gaat wat moeilijk. Je vindt het belangrijk dat je je in huis kunt verplaatsen, maar een flinke wandeling hoeft niet. Jouw omgeving zet juist in op het wandelen. Terwijl jij liever wilt weten hoe je goed uit je stoel kunt opstaan. Hulpverleners en je familie blijven je aanspreken op het doen van oefeningen zodat je kunt wandelen. Dat je een andere wens hebt, wordt niet gehoord. Je motivatie om de therapie te volgen neemt af en na een poosje stop je ermee. Je familie en de therapeut snappen er niets van.
Goede hulpverlening begint in mijn ogen met vragen als: wat vind jij belangrijk? Wat is je doel? Wanneer is voor jou deze behandeling geslaagd? En dat is precies waar de campagne ‘Samen Beslissen’ om draait. Deze campagne is gelanceerd vanuit patiëntenorganisaties en brancheorganisaties uit de medisch-specialistische zorg, de huisartsenzorg, de paramedische zorg en de wijkverpleging. De gedachte erachter is dat behandelingen veel effectiever en efficiënter worden als cliënten en zorgverleners samen beslissen over het behandeltraject.
Sparren met professionals uit je eigen werkveld
Niets is moeilijker dan je bestaande patronen doorbreken. Dat geldt zowel voor cliënten, hun naasten als hulpverleners. Ik denk dat we allemaal de noodzaak wel voelen dat we de beperkte middelen en tijd die we hebben juist nu beter moeten inzetten. De effectiviteit van zorg wordt echt beter als je samen beslist over de behandeling. Het goede gesprek op gang brengen is een eerste verandering. Maar ook je empathisch vermogen ontwikkelen, goed luisteren en overleggen met andere zorgverleners zijn essentieel. Vanuit Pro Education zijn we in gesprek met paramedici en onze docenten over hoe ook wij een verandering op gang kunnen brengen door in onze cursussen aandacht te hebben voor dit thema. Het mooie van onze cursussen is dat je met professionals uit je eigen werkveld kunt sparren: hoe pak je nou dat goede gesprek aan? Wanneer vind je een behandeling effectief en is dat ook altijd effectief voor de cliënt? Hoe kunnen we met elkaar nog betere zorg bieden ondanks beperkte middelen en tijd? Als wij daar vanuit Pro Education een steentje aan kunnen bijdragen is mijn missie geslaagd.
Josephine Hofsté
directeur Pro Education
In dit magazine
Samen Beslissen: Het gesprek over wensen en doelen van patiënten
Caroline de Moor (rechts op de foto) en Corrien van Haastert vormen de motor achter de campagne Samen Beslissen.
Over het nut en noodzaak van Samen Beslissen is niet al te veel discussie: onderzoek toont aan dat het de effectiviteit van zorg verbetert, de therapietrouw bij patiënten verhoogt en tevredenheid van patiënten over de uitkomst van zorg vergroot. Logisch dus dat Patiëntenfederatie Nederland vindt dat Samen Beslissen een gewoonte moet worden in de zorg en zich daar actief voor inzet. We spreken Caroline de Moor - campagnemanager Samen Beslissen namens alle campagne partners* - en Corrien van Haastert - senior adviseur patiëntenbelang bij de Patiëntenfederatie.
Ondanks de duidelijke voordelen van Samen Beslissen, is het nog onvoldoende een gewoonte in de zorg. Caroline: "De wil is er wel, maar uit onderzoek blijkt dat het toch nog niet altijd goed wordt toegepast. Zorgverleners denken vaak dat ze het al doen, maar ondertussen blijkt bijvoorbeeld 7 op de 10 zorgverleners een voorselectie te maken van de behandelmogelijkheden*. Als dit gebeurt vóórdat de voorkeuren van de patiënt bekend zijn, is er niet echt sprake van Samen Beslissen. Ook patiënten hebben nog stappen te zetten. Slechts 1 op de 5 bereidt een gesprek met zijn of haar arts vooraf goed voor."
Campagne Samen Beslissen
Zorgverleners uit de medisch-specialistische zorg, huisartsenzorg, paramedische zorg en wijkverpleging zijn allemaal bezig om binnen hun eigen sector Samen Beslissen te bevorderen. Bijvoorbeeld door ontwikkeling van keuzehulpen en andere tools. Maar overkoepelend bleek er behoefte aan een bewustwordingscampagne. Omdat de Patiëntenfederatie bij alle sectoren betrokken is, nam deze de campagnecoördinatie op zich.
“In de campagne maken we zowel zorgverleners als patiënten bewust van de mogelijkheid en het belang van Samen Beslissen”, vertelt Caroline. “En wijzen we op hulpmiddelen binnen de verschillende sectoren.” De campagne is in september 2021 gestart en loopt 16 maanden.
Sporten of gezin draaiende houden
Corrien weet als adviseur patiëntenbelang wat het belang is van Samen Beslissen in de paramedische hoek. “Behandelingen door paramedici richten zich bijvoorbeeld op hoe iemand met een aandoening of beperking kan omgaan in zijn of haar dagelijks leven. Dan wil je als zorgverlener ook zorgen dat die behandeling aansluit op de persoonlijke omstandigheden van de patiënt”, aldus Corrien. “Daarom moet je weten welke wensen en doelen iemand in zijn of haar leven heeft. Een therapie voor iemand die nog actief wil sporten kan anders ingestoken worden dan voor iemand die vooral thuis het gezin draaiende wil houden.” Caroline vult aan: “Belangrijk daarbij is dat zorgverleners ervoor waken vooraf aannames te doen over een persoon. Die oudere dame voor je wil misschien niet alleen maar een ommetje maken, maar speelt nog graag een potje tennis. Vragen, doorvragen en luisteren is daarom zo belangrijk”.
“Samen Beslissen is mogelijk voor iedereen in elke situatie”, stelt Caroline. “Een belangrijke voorwaarde is dat mensen goed begrijpen wat er aan de hand is en wat de opties zijn. Ook als je moeilijker je weg kan vinden in de zorg, of als je door een heftige boodschap niet alles in je opneemt. Zorgverleners kunnen vaker checken of ze begrepen zijn door de persoon die tegenover ze zit. Indien nodig kan de zorgverlener naasten betrekken in het gesprek.”
Lange adem
Caroline hoopt dat de campagne de beoogde bewustwording teweegbrengt. “Gedragsverandering is een kwestie van een lange adem. Het vraagt ook vaardigheden, oefening en opleiding van zorgverleners. Als de campagne bijdraagt aan het besef dat je als zorgverlener naar de wensen, verlangens en doelen van patiënt moet vragen, doorvragen en dubbelchecken, dan hebben we al veel gewonnen. En patiënten zou ik op het hart willen drukken: stel je vragen en uit je wensen. Het gaat tenslotte om de impact die de zorg heeft op jouw leven.”
Doelgroepenonderzoek campagne Samen Beslissen
Campagnepartners Samen Beslissen:
- Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie
- Paramedisch Platform Nederland (bestaande uit EN, NVD, NVH, NVLF, OVN, VvOCM)
- Stichting Keurmerk Fysiotherapie
- Federatie Medisch Specialisten
- InEen
- Landelijke Huisartsen Vereniging
- Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
- Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra
- Nederlandse Huisartsen Genootschap
- Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen
- Patiëntenfederatie Nederland
- Pharos
- Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland
- Zelfstandige Klinieken Nederland
- Zorgverzekeraars Nederland
Meer informatie
Kijk voor meer informatie op Begineengoedgesprek.nl of op de website van 3goedevragen.nl.
“Even naar een andere wereld. Zonder te reizen, maar met een behandeltafel tussenbeide en wellicht een kop koffie erbij.”
Jantina Kroese - King (43) is ergotherapeut, klinisch epidemioloog en gastdocent bij onder andere Pro Education. Zij houdt ervan als er verschil zit tussen wat zij als professional denkt en wat de cliënt verwacht. “Dan wordt het interessant”, aldus Jantina. “Hoe kom je dan op één lijn?” Want dat is in de kern waar Samen Beslissen in de zorg volgens haar om draait: samen komen tot een besluit over een aanpak van de behandeling.
Jantina Kroese – King werkt al 20 jaar in binnen- en buitenland als ergotherapeut. In 2011 begon zij daarnaast aan de Master Evidence Based Practice (EBP) en werd zij opgeleid tot klinisch epidemioloog. “Een ongelofelijk interessante studie die mijn kijk op gezondheid(zorg) echt heeft beïnvloed”, vertelt Jantina. “In EBP spelen drie facetten een rol”, gaat ze verder. “Als eerste de beschikbaarheid van de meest recente bevindingen van onderzoek (evidence), maar net zo belangrijk daarnaast zijn de mening en wensen van de cliënt en de mening en voorkeur van de behandelaar (best practice). Als die drie facetten netjes over elkaar vallen, dan is er geen discussie over de aanpak. Maar als daar verschil zit tussen ideeën, dan is het tijd voor een goed gesprek”.
Naar de wereld van de ander
Dat gesprek voert Jantina graag. “Dat is wat mijn werk zo interessant maakt. Je mag even in de ‘gezondheidswereld’ van de ander meewandelen. Een volwaardig individu met eigen gedachten, gevoelens en ervaringen waar je meer van te weten mag te komen. De ideeën van de ander kunnen enorm verschillen met je eigen waarden en normen en dat maakt het voor mij boeiend. Even naar een andere wereld, zonder te reizen, maar met een behandeltafel tussenbeide en wellicht een kop koffie erbij.”
Voor dat gesprek is vooral tijd, respect en geduld nodig. “Vaak begint het met een stuk educatie over het ontstaan van klachten en de factoren die de klachten in stand houden”, vertelt Jantina. “Als de cliënt die kennis heeft, komen de wensen, angsten en verlangens van de cliënt aan bod. In mijn werk kunnen we niet altijd naar volledig herstel werken, maar moeten we het hebben over hoe je met de klacht of aandoening je leven vorm kan geven. En dat leven is toch echt zaak van de cliënt. Wanneer je gezamenlijk tot een aanpak komt, merk je dat mensen meer regie over hun eigen gezondheid nemen dan wanneer je de ‘dokter-recept’-aanpak volgt.”
Ingewikkeld proces
Het oog hebben van (bewust en onbewuste) motieven bij de cliënt is een ingewikkeld proces, weet Jantina. “Recente onderzoeken volgen, gesprekstechnieken hanteren of andere methoden inzetten om de mening van de cliënt op tafel te krijgen en dan nog onze eigen professionele mening erbij voegen is een complex proces. Tenslotte zijn we ook zelf onderhevig aan bias.”
Om goed beslagen ten ijs te komen voor dit soort gesprekken raadt Jantina haar collega-paramedici een aantal dingen aan: “Zorg ten eerste dat je zelf goed op de hoogte bent en blijft van de meest recente onderzoeken die bij je werkgebied passen. Weet welke ‘evidence’ er is. Met een aanvullende post HBO-opleiding krijg je meer mogelijkheden om aanbod van behandelen/begeleiden uit te breiden, bijvoorbeeld de cursus ‘Motivational Interviewing’ of de opleiding Acceptance and Commitment Therapy (ACT).”
“En”, besluit Jantina, “bespreek het met collega’s. Zo hou je jezelf en elkaar scherp.”
Leestips van Jantina
Boek “Health Counseling” - Frans Gerards
Volg Guus Schrijvers op Linkedin of op guusschrijvers.nl
Jantina Kroese – King werkt al 20 jaar in binnen- en buitenland als ergotherapeut.
Cursussen
Cursussen
Arbeidsbegeleiding binnen een Multidisciplinaire Setting
Vanuit de wet- en regelgeving kan de ergotherapeut een essentiële rol vervullen bij het ondersteunen naar een spoedige, maar bovendien ook duurzame, terugkeer naar werk. In deze cursus krijg je inzicht in de bepalende wet- en regelgeving, de processtappen bij verzuim, de rollen van de andere professionals in dit proces en hoe je de behandeling in je eigen multidisciplinaire setting hierop kunt afstemmen. Daarnaast krijg je diverse handreikingen waarmee je arbeidsbegeleiding een vaste plek kunt geven binnen de ergotherapeutische behandeling. Kortom: na deze cursus weet je alles over de mogelijkheden binnen je rol als ergotherapeut bij arbeidsproblematiek in je behandelteam en welke rol anderen in het arbeidsproces vervullen.
Duur: 3 dagen
Ergotherapie bij Cliënten met Vermoeidheidsklachten
Het aantal mensen met vermoeidheidsklachten neemt toe. Wil je deze (toekomstige) cliënten beter kunnen behandelen? Dan is dit de cursus voor jou. In deze cursus wordt aandacht besteed aan de ergotherapeutische diagnostiek en behandeling van cliënten. Je krijgt inzicht in diverse theorieën en methodieken die je kunt inzetten bij het behandelen van vermoeidheidsklachten. De cursus is praktisch ingericht, waarbij je eigen praktijkervaringen dienen als uitgangspunt. Je kunt de geleerde kennis en vaardigheden daarom meteen gebruiken in de praktijk.
Duur: 3 dagen
Ergotherapie bij Cliënten in de Laatste Levensfase
Wil je weten wat je als ergotherapeut kunt betekenen voor mensen in de palliatieve of terminale fase? Hoe je je kennis en kwaliteiten kunt inzetten? Waar je persoonlijke en professionele grenzen liggen en hoe je omgaat met dilemma’s waar je tegenaan loopt? Deze cursus geeft antwoord op bovenstaande vragen, zodat je deskundig en vaardig bent in het begeleiden van cliënten in de laatste levensfase. Na het volgen van deze cursus kun je ergotherapeutische hulpvragen van deze specifieke doelgroep optimaal beantwoorden.
Duur: 3 dagen
Investeren in het goede gesprek levert winst op
Daniëlle de Wit werkt als revalidatiearts op de polikliniek van het revalidatiecentrum Rijndam in Rotterdam. Haar specialiteit is het begeleiden van mensen met neurologisch letsel en spasticiteit. In haar team bevinden zich onder andere fysiotherapeuten, ergotherapeuten, logopedisten, bewegingsagogen, maatschappelijk werkers en psychologen. Daniëlle houdt zich al ruim vier jaar bezig met het onderwerp ‘Samen Beslissen’ en roept professionals op hier serieus mee aan de slag te gaan.
Wat is Samen Beslissen?
Samen beslissen houdt in dat patiënt en behandelaar samen een besluit nemen of, en zo ja; welke behandeling of diagnostisch traject er wordt ingezet. De behandelaar moet daarbij informatie geven over alle opties en de bijbehorende voor- en nadelen. En hij moet nadrukkelijk navragen wat de wensen, overwegingen en voorkeuren van de patiënt zijn en deze regelmatig checken voor en gedurende een behandeling.
Waarom is het belangrijk?
Door Samen te Beslissen wordt de zorg effectiever en efficiënter. Het gesprek kost misschien extra tijd, maar als een patiënt ergens bewust voor kiest krijgt hij meer regie krijgt over zijn eigen herstel of gezondheid. Bovendien merk je dat de gekozen behandeling beter werkt. Het voorkomt over- of onderbehandeling en bevordert therapietrouw. Neem bijvoorbeeld iemand met een klapvoet. Wanneer we die zomaar een spalk aanmeten, is de kans groot dat die spalk in de kast blijft staan. Deze persoon had, vanuit praktisch of esthetisch oogpunt, misschien liever aangepast schoeisel gehad. Dat steunt hem wellicht minder, maar dat neemt hij dan voor lief.
Wat is er nodig om Samen Beslissen toe te passen?
Sinds januari 2020 is ‘Samen Beslissen’ opgenomen in de WGBO (Wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst). Maar met een bepaling in de wet is het natuurlijk nog niet geregeld. Het vraagt een zekere houding en communicatievaardigheden van behandelaars. Zelf volgde ik een opleiding waarbij we oefenden met trainingsacteurs die de rol van patiënt op zich namen. Heel leerzaam! Verder werken we met verschillende specialisten en eerstelijnszorg in een landelijke werkgroep. We ontwikkelen toolkits en zorgen dat Samen Beslissen ingebed wordt in opleidingen en kwaliteitseisen voor de visitaties. Op www.begineengoedgesprek.nl is voor patiënten en professionals veel informatie te vinden over Samen Beslissen.
Is Samen Beslissen wel altijd mogelijk?
Ja, ik durf te stellen van wel. Ik werk met een heel uitdagende doelgroep op dat gebied, waaronder mensen met bijvoorbeeld afasie (Red; een taalstoornis). Maar met behulp van tekeningen en/of familie of begeleiders is ook met hen dat gesprek te voeren. En zelfs wanneer de patiënt aangeeft ‘beslist u maar, dokter’, kan – nee, móet - dat nog altijd gebeuren mét de inachtneming van de wensen, overwegingen en voorkeuren van de patiënt.
"Samen beslissen houdt in dat patiënt en behandelaar samen een besluit nemen of, en zo ja; welke behandeling of diagnostisch traject er wordt ingezet."
Verder lezen
